De zorg zal de komende jaren keihard moeten werken aan duurzaamheid, Vanuit een moreel oogpunt, vanwege de impact die het heeft op ons leven op aarde, en vanuit wettelijk oogpunt, vanwege de verplichtingen die er zijn of die er aankomen.

Duurzaamheid gaat over toekomstgerichtheid. Het is een breed begrip en kan op veel verschillende manieren worden opgevat. Hoewel er vaak meteen gedacht wordt aan het milieu, is het onderwerp breder: het gaat over people, planet én profit. Wanneer we ons toch op die planet richten, zien we dat de zorg de komende jaren keihard zal moeten werken aan duurzaamheid.

Andere belangrijke waarden

Dat is niet altijd even makkelijk. De zorg duurzamer maken lijkt soms haaks te staan op andere belangrijke waarden zoals de betaalbaarheid van zorg, toegankelijkheid en kwaliteit. Toch is er met slimme oplossingen en de nodige veranderbereidheid veel meer mogelijk dan soms lijkt. En, geloof het of niet, soms betekent duurzamer zelfs goedkoper!

Waarom duurzame zorg logisch is

Wanneer je naar de lange termijn kijkt, zou kiezen voor duurzame zorg eigenlijk logisch moeten zijn. Immers, wanneer het slecht gaat met de aarde leidt dit ook onherroepelijk tot een ongezonde leefomgeving. Een slechte luchtkwaliteit betekent meer problemen met de luchtweg. Meer autorijden betekent minder beweging. En we zijn er nog niet volledig achter wat de effecten van microplastics in ons dieet zijn, maar dat het de gezondheid niet bevordert valt in de lijn der verwachtingen.

De uitdaging waar we voor staan

Dat de zorgsector momenteel niet duurzaam is, is in ieder geval wel duidelijk. Zo zorgt de zorgsector volgens schattingen voor 7% van de totale CO2-uitstoot in Nederland. Met name de energieverbruik voor gebouwen (38%), medicijnen (18%) en vervoersmobiliteit (22%) zijn hier verantwoordelijk voor1. Bovendien neemt de zorg 4% van de totale afvalproductie en maar liefst 13% (!) van het totale grondstoffengebruik in Nederland voor haar rekening[1]. Redenen genoeg voor de zorgsector om hiermee aan de slag te gaan. Des te meer aangezien ook op overheidsniveau de doelstelling bestaat om in 2030 55% van de CO2-uitstoot ten opzicht van 2018 te hebben verminderd en in 2050 zelfs nagenoeg CO2-neutraal te zijn.

Stappen richting duurzamere zorg

De zorgsector is hier in samenwerking met het ministerie van VWS hard mee bezig. Zo is op 4 november 2022 de Green Deal Duurzame Zorg 3.0 (GDDZ 3.0) 1 ondertekend tussen de Rijksoverheid en grote partijen binnen de sector, zoals veel brancheorganisaties, koepelorganisaties, kennisinstellingen en vele andere organisaties en instituten. Hierin staan onder andere manieren waarop de CO2-doelstellingen kunnen worden behaald. De focus van de GDDZ 3.0, die kijkt naar de periode 2023-2026, ligt echter breder dan dat. Behalve vermindering van CO2-uitstoot wordt er ook gekeken naar gezondheidsbevordering van patiënten, cliënten en medewerkers, vergroten van kennis en bewustwording over de impact van de zorg op het klimaat, het verminderen van grondstoffengebruik[2] en specifiek het verminderen van de milieubelasting door medicijnen. Het ministerie van VWS benoemt daarnaast het belang van het in gesprek gaan met ketenpartners[3].

Investeren

Om deze stappen te maken moeten er uiteraard investeringen gedaan worden. Zoals eerder benoemd, is het energieverbruik van gebouwen in de zorg de grootste reden voor CO2-uitstoot. ABN AMRO [4] becijferde in 2021 dat verduurzaming van vastgoed zorgt voor een bouwopgave van 8,1 miljard euro in de komende tien jaar en jaarlijks leidt tot 432 miljoen euro extra kosten. Daarnaast zullen zorgorganisatie moeten investeren in de verduurzaming van hun wagenpark. Dit hoeft niet altijd duurder te zijn. Een duurzaam alternatief kan bijvoorbeeld zijn om (elektrisch) fietsen aantrekkelijker te maken. Hiermee wordt er niet alleen minder uitgestoten, het kan ook leiden tot lagere investeringen in vervoersmobiliteit en tegelijkertijd medewerkers vitaler maken.

Denken in win-win oplossingen zal het verduurzamen makkelijker maken, maar om de doelstellingen te behalen zullen er ook harde keuzes ten gunste van duurzaamheid gemaakt moeten worden op sommige onderwerpen. Maar niet kiezen voor duurzaamheid kost ons allen in de zorg op de lange termijn pas echt veel.

Bronnen:

[1] Zoals staat beschreven in de Green Deal Duurzame Zorg, Ministerie van VWS: greendeals.nl/green-deals/green-deal-samen-werken-aan-duurzame-zorg-green-deal-30
[2] 50% vermindering in 2030 en op zijn laatst circulariteit in 2050
[3] Rapport: The win-win effect of sustainable health care: measures and their health effect. Ministerie van VWS
[4] Rapport: Langdurige zorg duurzaam verder (2021). ABN AMRO ism. Hevo

/ Jelte Vegter

MSc Culture, Organization and Management
BSc Culturele Antropologie

High Select biedt jonge academici de mogelijkheid om vanuit een Traineeship gedurende twee jaar brede kennis en ervaring op te doen binnen de zorgsector. Tegelijkertijd biedt High Select organisaties en instellingen binnen de zorgsector de mogelijkheid om voor specifieke projecten medewerkers op tijdelijke basis aan te trekken met elders in de sector opgedane relevante kennis en ervaring.